EN  |  FR

Kwelling of kick? De koude douche na het sporten

Een pas geopend fitnesscentrum kampt met kleine opstartproblemen. Daar heb je natuurlijk begrip voor! En misschien doe je er zelfs je voordeel mee. Als de douche niet voldoende warm water geeft, neem je gewoon een koude. Dat is goed voor je herstel, zo laten de excuusbriefjes op de kleedkamerdeuren weten. Maar of dat zo is…

Steeds meer sporters – uit verschillende disciplines en verschillende landen – geloven in de heilzame werking van een koud dompelbad, een koude douche of een wisselbad na hun sportieve inspanning. Het zou hun herstel bevorderen. Het zou spierpijn voorkomen en ervoor zorgen dat de sporter zich fitter blijft voelen en sneller een volgende (top)prestatie kan leveren.
Bij de wereldkampioenschappen atletiek stonden de koude baden direct naast de trainingsbaan. Paula Radcliffe, wereldkampioene marathon, dompelt haar benen na een wedstrijd onder in ijswater. En ook de Nederlandse inspanningsfysioloog Jos Geijsel zweert bij koude baden en kwelde daarmee de Nederlandse hockeyers gedurende recente grote toernooien. Maar in hoeverre ondersteunt de wetenschap de heilzaamheid van zo’n koud dompelbad? En hoe zit het met wisselbaden?

De effecten

Een koude douche verlaagt de temperatuur van de huid en de spieren. Dat leidt tot een vernauwing van de bloedvaten (vasoconstrictie). Daardoor voel je minder pijn en slinken eventuele zwellingen. Als je in het koude bad stapt en de bloedvaten zich vernauwen, zal het bloed wegtrekken en daardoor zouden overtollig melkzuur en andere afvalstoffen versneld worden afgevoerd, zo wordt geredeneerd.
Zoals te verwachten heeft een warme douche deels het tegenovergestelde effect. De bloedvaten verwijden zich (vasodilatatie), er gaat meer bloed naar de huid en de spieren en daardoor verbetert de zuurstoftoevoer. Ook hier luidt de redenering dat juist door de gestimuleerde doorbloeding afvalstoffen (zoals melkzuur) beter kunnen worden afgevoerd.
Door warmte met koude te combineren (via wisselbaden bijvoorbeeld, maar ook door na het sporten in de sauna te gaan) zou er een pompwerking op gang worden gebracht.

Wetenschappelijk bewijs

Naar de mate waarin koud-watertherapie en wisselbaden het herstel bevorderen is slechts beperkt wetenschappelijk onderzoek gedaan. (Meer hierover kun je bijvoorbeeld lezen op de site van Peak Performance. Volgens enkele onderzoeken kunnen wisselbaden een gunstige invloed hebben op het herstel van sporters. Dat heeft betrekking op zowel fysieke als psychische factoren. Ten eerste is aangetoond dat de concentratie melkzuur in het lichaam na wisselbaden evenveel afneemt als na actieve herstelmethodes (zoals uitlopen). Ten tweede rapporteren wetenschappers dat sporters zich na wisselbaden beter voelen dan na actieve of passieve (niets doen) herstelmethodes. Voor zover bekend is wetenschappelijk (nog) niet aangetoond dat koud-waterbaden en wisselbaden ertoe bijdragen dat de sporter de volgende dag ook daadwerkelijk beter kan presteren.

Ontstekingsremmend

Harm Kuipers, hoogleraar Bewegingswetenschappen werd onlangs door de Volkskrant (d.d. 24 augustus 2005) en de Twentsche Courant Tubantia (d.d. 11 oktober 2005) naar zijn mening gevraagd. Hij meent dat spieren door een koude douche niet sneller herstellen. Een koude douche zorgt ervoor dat je hartslag relatief snel daalt en dat zou je kunnen ervaren als een sneller herstel. Maar dit betekent natuurlijk niet dat je spieren daadwerkelijk eerder herstellen.
Door de koude douche daalt je lichaamstemperatuur en daardoor daalt ook de intensiteit van het stofwisselingsproces. Om je spieren normaal gesproken te laten herstellen is juist een verhoogde stofwisseling gewenst. Bovendien leidt de vernauwing van de bloedvaten er volgens hem toe dat er minder afvalstoffen kunnen worden afgevoerd en er minder zuurstof en voedingsstoffen kunnen worden aangevoerd. En dat alles is nadelig voor het herstelproces. Alleen als je spieren extreem zwaar zijn belast (bij een zware, maximale krachttraining wellicht), zou een koude douche ontstekingsremmend kunnen werken. “Een verstuikte enkel moet je ook koelen om de zwelling tegen te gaan”, aldus Kuipers in de Volkskrant.

Hieruit zou je kunnen concluderen dat het inderdaad goed zou kunnen zijn om na een maximale krachttraining een koude douche te nemen. Of onderzoek eens of een wisseldouche na het sporten je misschien bevalt; de wetenschap staat hierin immers aan jouw zijde. Maar als je vooraf al gruwelt bij de gedachte aan dat koude water, dan mag je natuurlijk ook de falende douches in het hiervoor genoemde fitnesscentrum mijden en je thuis opfrissen. Door rustig naar huis te fietsen, profiteer je in ieder geval van de bewezen voordelen die een actieve herstelmethode biedt in vergelijking met passief herstellen.