Van beperkt houdbaar tot volledig overbodig
Voor de perfecte covermodellen hoeft er niet meer gezocht te worden in grote stapels foto’s van jongens en meisjes in de ultieme vorm van de dag. Een topvorm die soms maar een paar uur houdbaar is. De visagiste, de fotograaf, de perfecte belichting, de juiste locatie, de catering, de kosten van het hele plaatje en de modellen zelf, uiteraard. Ze zijn allemaal volledig overbodig geworden door de juiste AI-prompt. Over hoe perfectie tot een natuurlijk einde komt.
Het rommelde in modebladenland, Vogue, het meest invloedrijke modeblad ter wereld, had in het nieuwste nummer een pagina met een AI-model. Niks X-factor, die fijne neus voor juist dat specifiek fotogenieke talent, dat gezicht, die jukbeenderen, waar je behoorlijk rijk mee kon worden. We schrijven ‘kon’, want het esthetische kapitaal van topmodellen zou wel eens zwaar kunnen kelderen als de AI-trend zich voortzet. Voor die ontwikkeling zijn de fotografen als het ware de kanarie in de kolenmijn, ze leggen als eerste het loodje.
Fotografen in paniek
Fotografie was ooit een vak, misschien zelfs ook een kunstvorm, maar met de intrede van de iPhone (2007) kon iedere sukkel zonder enige kennis van belichting, afstand, kleur en ruimte een leuke foto maken, vanuit de heup, zeg maar, en direct beschikbaar om op social media te slingeren. Niet alleen het ‘selfie, al dan niet met verlengstok, was geboren, maar een ware tsunami aan beelden was het gevolg. In dat beeldbombardement kon de ‘echte’ fotograaf met enig kunst en vliegwerk (keuze onderwerp, achtergrond, gezichtspunt) nog wel een boterham verdienen, maar wel een steeds minder goed belegde boterham. AI lijkt daar nu definitief een eind aan te maken. De fotograaf wordt net zo overbodig als eertijds de kantoorklerk die in keurig handschrift de handelscorrespondentie van het bedrijf verzorgde. Met het verdwijnen van hun favoriete fotograaf zien de topmodellen de bui al hangen. Ze vrezen ‘next in line’ te zijn.
Fotoshop 3.0
Het kunstmatig bewerken van foto’s is natuurlijk al een tijdje bezig. Documentairemaakster Sunny Bergman kwam in 2007 met haar spraakmakende documentaire 'Beperkt houdbaar'. Een heuse aanrader, die laat zien hoe onrealistisch de schoonheidsnormen zijn waaraan vrouwen moeten voldoen. Elk vlekje, elke oneffenheid, elk ongewenst pondje wordt met fotoshop meedogenloos verwijderd. Het resultaat is een nog strakker afgesteld ‘zelfbeeld’ waaraan moet worden voldaan. Dat betekende niet zelden een bezoek aan de cosmetische chirurg. Omdat je voor schokkende beelden nu eenmaal in Los Angeles (Hollywood!) moet wezen, brengt Bergman – 33 jaar en voormalig fotomodel - in haar documentaire een bezoek aan een cosmetisch chirurg die haar een Playboy-look belooft. Maar dan moet er wel heel wat gebeuren, en daar hangt een pittig prijskaartje aan. Schokkend is vooral dat de specialist heel open is, waarom hij voor zijn beroep gekozen heeft: in snel tempo veel geld verdienen en dan zijn vak verlaten om niet meer te hoeven werken. ‘Beperkt houdbaar’ bracht in Nederland weliswaar een kleine aardschok teweeg in de glossies, maar echte veranderingen bleven uit. En toen was er AI.
AI en het perfecte lichaam
Volgens hoogleraar Liesbeth Woertman, die al een half leven lang bezig is met de ‘druk op het uiterlijk’, die al die beelden van perfectie op vrouwen (en de laatste decennia ook op mannen) veroorzaken, is ons schoonheidsideaal al veel langer nep. Ze schreef er diverse boeken over, waaronder ‘Je bent al mooi’ (2019). In een recent interview voor het programma EenVandaag, zegt ze er het volgende over: ‘Sinds het internet en het Photoshoppen is dat schoonheidsbeeld al zo ontzettend nep, dus die trend naar steeds artificiëler zet zich met AI gewoon door.’ Het kan volgens Woertman ook een ‘raar positief effect’ hebben. ‘Als we alleen maar gemanipuleerd zien door AI, is het misschien helderder dat het echt nep is. Dat een mooi, biologisch lichaam nooit zo perfect kan zijn als je met beeldmanipulatie voor elkaar krijgt. Het haal de ziel er ook uit.’ Dat kan een groot effect hebben op creativiteit en diversiteit en de hele boel eentoniger maken. Maar ze is toch ook bang ‘dat al die perfecte AI-modellen de ontevredenheid over je uiterlijk toeneemt. 'Die beelden komen in je hersenen waarmee je jezelf vergelijkt’. Dat vooral jonge mensen niet heel vrolijk worden van veel tijd doorbrengen op social media en smartphone begint steeds vaker door te dringen. Misschien moet meer afstand, minder schermtijd, meer echte tijd om te leven de nieuwe lijfstijl worden.