EN  |  FR

Pepdrankjes voor sporters: niet zo gevaarlijk, maar geen eerste keus

Steeds meer mensen (vooral jongeren) drinken - steeds meer – pepdrankjes* als Red Bull, Rodeo en Golden Power. Fabrikanten claimen dat de drankjes energie geven en het prestatievermogen verbeteren. Vele richten zich onder meer op beoefenaren van extreme sporten, maar er zijn geluiden dat ook onder mindere extreme sporters (zoals fitnessers) de drankjes aan populariteit winnen. Niet verbazend gezien de claims van de fabrikanten. Maar hoe(on)verstandig is het om zo’n pepdrankje rondom het sporten te nemen?

Sinds pepdrankjes zo’n twintig jaar geleden de wereld veroverden (met de marktintroductie van het Oostenrijkse Red Bull), woedt er een – bij tijd en wijle stormachtige – discussie over de consumptieveiligheid. Nog niet zo lang geleden stak het Tros-consumentenprogramma Radar een waarschuwende vinger op naar het brede publiek. Een aantal landen –Denemarken, Noorwegen, IJsland en Uruguay – heeft de verkoop van pepdrankjes zelfs verboden.
De consument laat zich hier weinig aan gelegen liggen, zo blijkt uit marktonderzoek. In 2007 is er in de West-Europese markt voor pepdrankjes ca. 3,8 miljard euro omgezet. De Europeanen dronken gezamenlijk zo’n 487 miljoen liter pepdrank en verwacht wordt dat dit volume de komende vijf jaar jaarlijks met gemiddeld acht procent zal stijgen.

Waar hebben we het eigenlijk over?

Lopen al die gebruikers van pepdrankjes gevaar? Begin dit jaar publiceerde de EFSA, de European Food Safety Authority, een 'wetenschappelijke opinie’ over twee belangrijke bestanddelen: taurine en glucoronolacton. Met deze publicatie beantwoordde deze belangrijke Europese autoriteit ten dele de vraag naar gezondheidsrisico’s. Voor we daar echter naar kijken, nemen we eerst de belangrijkste bestanddelen onder de loep. Waar hebben we het eigenlijk over? Over cafeïne, taurine en glucoronolacton: samen met water en suiker de belangrijkste bestanddelen van de meeste pepdranken.

Cafeïne (ca. 80 mg per blikje pepdrank)
Cafeïne heeft een aantal aangetoonde prestatieverbeterende effecten voor een deel van de sporters. De stof werkt glycogeensparend, stimuleert de vetverbranding en (sommige) spieren. Een gemiddelde pepdrank bevat ongeveer net zoveel cafeïne als een gemiddeld kopje filterkoffie.

Taurine (ca. 1000 mg per blikje pepdrank)
Taurine is onder andere van belang voor de regeling van de hartslagfrequentie, als neurotransmitter in de hersenen en als antioxidant. Er bestaat geen wetenschappelijk bewijs dat suppletie leidt tot betere sportprestaties. De stof komt voor in sommige voedingsmiddelen (vlees, vis) en wordt ook door het lichaam zelf aangemaakt. Gemiddeld levert onze voeding dagelijks tussen de 40 en 400 mg.

Glucoronolacton (ca. 500-600 mg per blikje pepdrank)
Glucoronolacton is een lichaamseigen stof die vrijkomt bij de afbraak van glucose in de lever. Daarnaast krijgen we de stof binnen via bijvoorbeeld graanproducten en rode wijn. Van glucoronolacton wordt gezegd dat het vermoeidheid tegengaat en een prettig gevoel geeft. Een normaal voedingspatroon levert ongeveer 2 mg glucoronolacton per dag.

Risico op een overdosis?

Bovengenoemde drie stoffen zijn in een lage doseringen niet schadelijk voor de gezondheid. De discussie over gezondheidsnadelen richt zich voornamelijk op het risico van overdosering.

Het risico op overdosering: cafeïne
Een overdosis cafeïne kan leiden tot rusteloosheid, beven, duizeligheid, suizende oren en hartkloppingen. De site van Ergogenics meldt op meerdere plaatsen (hier en hier) zelfs dat er steeds vaker mensen door een overdosis cafeïne in het ziekenhuis worden opgenomen.
Voor een overdosis cafeïne hoef je bij een normaal gebruik van pepdrankjes niet te vrezen. Ben je gevoelig voor cafeïne, dan kun je je volgens het Voedingscentrum het beste beperken tot vijf kopjes koffie per dag. Datzelfde zou je kunnen zeggen over het aantal blikjes pepdrank. Voor zwangere en borstvoedende vrouwen, mensen met een bepaalde type hart-/vaataandoeningen en kinderen gelden aangepaste richtlijnen. In Radar werd breed uitgemeten dat dit niet vermeld stond op de pepdrankjes. Maar staat het wel op een pak koffie?

Het risico op overdosering: taurine en glucoronolacton
Volgens de EFSA in de hiervoor genoemde publicatie zijn taurine en glocoronolacton veilig voor consumptie. In een eerder onderzoek van het voormalige Scientific Committee on Food uit 2003 werd niet uitgesloten dat deze bestanddelen schadelijk konden zijn voor de hersenen en nieren, maar, schrijft EFSA, zelfs ‘heavy users’ van pepdrankjes (anderhalf blikje per dag) hoeven zich geen zorgen te maken. De zogeheten NOAEL (No Observed Adverse Effect Level, het proefondervindelijk maximale niveau waarbij geen nadelige effecten optreden) ligt voor taurine 43 maal zo hoog als de hoeveelheid die ‘heavy users’ via pepdrankjes binnenkrijgen. Voor glucoronolacton is dat 71 maal!

Het risico op uitdroging: de combinatie van cafeïne en taurine
De fabel dat cafeïne een vochtafdrijvende werking heeft (en daardoor uitermate ongeschikt is voor sporters) heeft zijn langste tijd gehad (zie hier). De bewering dat een combinatie van cafeïne en taurine tot uitdroging leidt, blijft echter hardnekkig rondzingen. De EFSA geeft aan dat hiervoor geen aanwijzingen zijn.
Ook voor andere nadelige effecten van de combinatie van cafeïne en taurine bestaat vooralsnog geen bewijs. Tevens is het onwaarschijnlijk is dat een combinatie van glucoronolacton met cafeïne, taurine, alcohol of lichamelijke inspanning extra nadelige effecten heeft.

Sporters aan de pepdrank?

Pepdrankjes hebben een oppeppende werking (door de cafeïne) en ze geven energie (suiker). Dat lijkt vast te staan. De nadelige gezondheidseffecten van een ‘normaal’ gebruik lijken bovendien mee te vallen. En vocht afdrijven doen ze ook al niet. Nemen we vanaf nu dus allemaal een paar blikjes mee in de sporttas? Uh… niet direct.
Het EFSA-rapport gaat over de veiligheid van de afzonderlijke ingrediënten taurine en glucoronolacton. Pepdrankjes ‘as such’ en de combinatie van bestanddelen zijn niet (afdoende) onderzocht. Ook geeft de EFSA geen uitsluitsel over het mogelijke risico van een combinatie van pepdrankjes met lichamelijke inspanning (sporten!). Ze constateert dat er een aantal gevallen bekend is van mensen die zijn overleden na het drinken van pepdrankjes, maar ze acht het mogelijk dat dergelijke gevallen te maken hebben met een overdosis cafeïne. Een verband met lichamelijke activiteit wordt echter niet uitgesloten.
Vooralsnog lijkt het verstandig om rondom het sporten water of ‘gewone’ sportdranken te gebruiken. Als je toch pepdrankjes wilt gebruiken, beperk je dan tot één of twee blikjes per dag en maak rondom het sporten een verstandiger keus.

* Noot

Pepdrankjes worden ook wel smart drinks, energy drinks of energiedranken genoemd. Verwar ze niet met ‘traditionele’ energiedranken van merken als AA en Gatorade. Om verwarring te voorkomen, wordt hier gesproken over pepdranken.

Dossier: