Waarom anabolica nog schadelijker zijn dan je denkt
Volgens wetenschappelijk onderzoek worden bodybuilders niet gezonder door het gebruik van anabole steroïden en andere dopingmiddelen die in het sportschoolmilieu gangbaar zijn. Maar hoe verontrustend die studies ook zijn, het beeld dat ze schetsen van de risico’s van anabolengebruik is waarschijnlijk nog steeds te rooskleurig.
Dat geldt ook voor het onderzoek van de Italiaanse cardioloog Marco Vecchiato, waarover Eigen Kracht halverwege juli een webbericht publiceerde. Vecchiato berekende de kans op overlijden van mannelijke wedstrijdbodybuilders en ontdekte dat die bij professionele bodybuilders angstaanjagend hoog was: hun sterftekans was vier tot vijf keer hoger dan die van doorsnee mannen. Vooral hun kans op plotse dodelijke hartaanvallen en beroertes was bij de professionele wedstrijdbodybuilders fors hoger dan normaal.
Minder dramatisch was het gesteld met de sterftekans van wedstrijdbodybuilders met een amateurstatus. Volgens de cijfers van Vecchiato lag hun kans op overlijden niet veel hoger dan die van doorsnee mannen. Daarbij moet je meteen opmerken dat Vecchiato zich baseerde op informatie die hij op het internet vond. Wedstrijdatleten die waren overleden zonder dat daarover online melding was gemaakt, rekende Vecchiato tot de levenden. Daardoor waren zijn cijfers – zeker wat betreft de sterfte onder de minder bekende amateurbodybuilders – waarschijnlijk lager dan ze in werkelijkheid waren.
Hartaanvallen, beroertes en zelfdoding
Er is een Deens onderzoek dat misschien veelzeggender is. In die studie volgde Henrik Horwitz, een klinisch farmacoloog van de Universiteit van Kopenhagen, een groep recreatieve bodybuilders die in het verleden bij controles in fitnesscentra waren betrapt op het gebruik van anabolica. Horwitz ontdekte dat deze sporters drie keer vaker overleden dan doorsnee-Denen, vooral als gevolg van hartaanvallen, infarcten en zelfdoding. Ook bij Horwitz’ onderzoek heeft Eigen Kracht trouwens al eens stilgestaan. Een webbericht over zijn studie vind je hier.
Als het gaat om de risico’s van anabolica bij farmacologische bodybuilders die niet professioneel met hun sport bezig zijn, geeft Horwitz’ onderzoek wellicht een beter beeld dan het onderzoek van Vecchiato. Toch laat ook het Deense onderzoek nog steeds niet de volledige negatieve impact van anabolengebruik zien.
Het grote probleem bij het schatten van de schadelijke gevolgen van anabolengebruik is dat vrijwel iedereen die anno 2025 nog anabolica gebruikt, ook fanatiek aan sport doet. Anabolengebruikers trainen met gewichten, letten op hun voeding en zorgen er vaak ook nog voor dat hun vetpercentage niet te hoog wordt. Als je de farmacologie even wegdenkt, leven de meeste anabolengebruikers eigenlijk uitzonderlijk gezond.
Bijna een wondermiddel
Krachttraining heeft op duizend-en-één verschillende manieren een positief effect op de gezondheid. Krachttraining maakt het hart en de bloedvaten gezonder, beschermt tegen diabetes type-2, maakt botten sterker, helpt de lever gezond houden en bestrijdt depressies en angststoornissen. Het is geen wonder dat mensen die aan krachttraining doen een significant lager risico hebben om te overlijden dan mensen die niet lichamelijk actief zijn. (Tussen twee haakjes, vooral de combinatie van krachttraining en duurtraining verlaagt de sterftekans. Als je krachttraining en cardiotraining met elkaar combineert, vermindert je kans op overlijden met maar liefst veertig procent.)
In de periode vóór de komst van de anabole steroïden was bodybuilding nog een gezonde sport. Opvallend veel krachtmensen uit die tijd slaagden erin om stokoud te worden en tot op hoge leeftijd gezond en vitaal te blijven. We hebben eerder geschreven over een fraai stukje onderzoeksjournalistiek dat verscheen in het bodybuildingtijdschrift Iron Man Magazine.
De auteurs van dat artikel achterhaalden dat bodybuilders uit het anabolenvrije tijdperk jaren langer leefden dan de gemiddelde man. Ze ontdekten zelfs dat sommige bodybuilders uit het pre-anabolentijdperk ouder dan honderd jaar waren geworden. De met anabolen opgevoerde bodybuilders van vandaag krijgen dat waarschijnlijk niet meer voor elkaar.
Het trainen met gewichten, in combinatie met andere leefstijlaspecten zoals gezonde voeding en voldoende slaap, is dus bijzonder gezond. Het gebruik van anabole steroïden en andere bodybuildingdrugs vermindert echter die positieve effecten. Mogelijk doet het middelengebruik die effecten zelfs volledig teniet.
Dierstudies
Dat blijkt ook uit proefdieronderzoek. Wanneer fysiologen in hun laboratorium proefdieren laten bewegen op een manier die hun spieren groter en sterker maakt, verbetert hun cholesterolhuishouding. Dat effect wordt nog sterker in combinatie met een eiwitrijke voeding. Maar krijgen de proefdieren ook anabole steroïden toegediend, dan slaat die verbetering om in een verslechtering. Voor het opheffen van de positieve effecten van lichaamsbeweging zijn geen hoge doses anabole steroïden nodig. In het eerder aangehaalde onderzoek kregen de proefdieren een dosis die, omgerekend naar volwassen mensen, neerkomt op slechts één wekelijkse injectie van 110 milligram nandrolondecanoaat. Dat is niet veel…
In een andere dierstudie blijkt diezelfde dosis het effect van die opvallend lage dosis nandrolondecanoaat het positieve effect van intensieve beweging op de hartspier op te heffen. Intensieve beweging maakt dat het hart beter bestand is tegen infarcten en de kans op herstel groter is. Maar combineer je lichaamsbeweging met anabolica, dan verdwijnt dat positoeve effect als sneeuw voor de zon. Ook in andere dierstudies zie je hetzelfde patroon. Welk aspect onderzoekers ook bestuderen, de uitkomst is bijna altijd hetzelfde: intensieve lichaamsbeweging heeft gunstige effecten, maar zodra die beweging wordt gecombineerd met anabolica, verdwijnen die voordelen.
Dat geldt ook voor de positieve effecten op de hersenen. Krachttraining stimuleert de groei van de hippocampus, het hersengebied dat essentieel is voor het geheugen. Wanneer de hippocampus krimpt, neemt de kans op angststoornissen en depressie toe.
Doordat krachttraining de hippocampus laat groeien, biedt krachttraining bescherming tegen dementie, angststoornissen en depressie. Maar in dierstudies waarin labratten niet alleen trainen met gewichten maar ook een relatief bescheiden hoeveelheid anabole steroïden toegediend krijgen, blijft die groei uit. De hippocampus ontwikkelt zich dan niet.
Totaalplaatje
Als je alle uitkomsten van de dierstudies bij elkaar optelt, is het beeld duidelijk. Anabole steroïden ondergraven de positieve gezondheidseffecten van krachttraining – en dat gebeurt al in verrassend lage doseringen. In de veel hogere doseringen die in anabolenmilieu normaal zijn geworden, is van die positieve effecten waarschijnlijk niets meer over.
De doorsnee-anabolengebruiker is in het gunstigste geval bijna net zo gezond als iemand met een zittende leefstijl - maar waarschijnlijk toch nog een tikkeltje ongezonder. Over tien tot twintig jaar, wanneer wetenschappers beter zicht hebben gekregen op de langetermijneffecten van anabolengebruik, zullen ze wellicht berekenen dat anabolengebruikers vier jaar korter leven dan ‘normale’ niet-actieve mensen. Of drie jaar. Of vijf jaar. We doen maar een gooi.
Toch zullen ook die studies de ware schade van anabolica niet volledig blootleggen. Als diezelfde anabolengebruikers hadden getraind zonder farmacologische hulpmiddelen, zouden ze niet even lang hebben geleefd als doorsnee-Nederlanders die hun vrije tijd zittend op de bank doorbrengen, passief starend naar een beeldscherm. Dankzij hun sport en zorgvuldig samengestelde voedingspatroon zouden ze langer hebben geleefd - véél langer. En volgens het beschikbare onderzoek zouden die extra jaren waarschijnlijk ook nog eens gezonde jaren zijn geweest.
Als je de werkelijke kosten van anabolengebruik wilt berekenen, moet je ook rekening houden met het verloren gaan van al die gezonde jaren. We durven niet te schatten hoe het totale kostenplaatje zal uitvallen. Maar het zal schrikbarend hoog zijn.