EN  |  FR

Door dik en dun

Het zal weinigen ontgaan zijn – de media hebben er de afgelopen maand uitgebreid over bericht: de overgewichtepidemie verspreidt zich via sociale netwerken. Dat is althans de conclusie van een groot Amerikaans wetenschappelijk onderzoek waarover onlangs in de New England Journal of Medicine werd gepubliceerd. De vraag is of we nu onze dikke vrienden aan de kant moeten zetten. Of moeten we misschien met al onze vrienden massaal naar het fitnesscentrum om af te vallen?

Waar je mee omgaat, daar word je mee besmet. Het is een oud gezegde, maar op basis van het onderzoek naar de relatie tussen overgewicht en sociale netwerken lijken we dit gezegde nu wel heel letterlijk te mogen nemen. Want wie dikker wordende vrienden heeft, heeft zelf ook grote kans om dikker te worden. Zo luidt de conclusie van Amerikaanse onderzoekers die gegevens analyseerden die ten behoeve van de Framingham Heart Study tussen 1971 en 2003 over 12.067 Amerikanen werden verzameld.

Als je beste vriend in een bepaalde periode te dik wordt, dan neemt jouw kans om ook te dik te worden toe met maar liefst 57 procent. Als die vriend jou dan ook nog eens zíjn beste vriend noemt, dan wordt je risico op overgewicht maar liefst 171 procent groter! Als je zus of broer (met wie je bevriend bent) dikker wordt, neemt de kans dat jij zelf ook groeit met 40 procent toe. En als je echtgenoot of echtgenote er wat kilootjes bij krijgt, dan stijgt jouw kans om diezelfde weg te gaan met 37 procent. Ook het geslacht blijkt van belang te zijn. Vrienden van dezelfde sekse hebben een grotere invloed op jouw gewicht, dan vrienden van het andere geslacht. De onderzoekers ontdekten dat het effect van het sociale netwerk op gewichtsveranderingen zelfs merkbaar is tot in de derde graad van de kennissenkring (waarbij de eerste graad uit vrienden bestaat, de tweede uit vrienden van vrienden enzovoort). Sociale banden hebben zelfs meer invloed op de verspreiding van overgewicht dan familiebanden of genetische verwantschap.

Logisch toch? Uh, nee…

Logisch, denk je misschien. Dikke mensen zoeken ‘gelijksoortige’ vrienden uit. Ze voelen zich prettiger in het gezelschap van andere dikkerds. Maar nee, dit kan de resultaten van het onderzoek niet verklaren. Het besproken onderzoek gaat namelijk niet over mensen die dik zijn, maar expliciet over mensen die gedurende een bepaalde periode dikker worden.
Dan worden de onderzoeksresultaten natuurlijk verklaard door het feit dat vrienden vaak blootgesteld zijn aan vergelijkbare omgevingsfactoren? Maar nee. Het onderzoek laat geen verband zien tussen mensen die bijvoorbeeld elkaars buren zijn. Een lijvige buurman maakt voor jouw risico op overgewicht geen verschil. Vrienden die ver weg wonen beïnvloeden je net zo sterk als vrienden in de buurt.
Worden de onderzoeksresultaten dan verklaard doordat vrienden vaak vergelijkbaar gedrag vertonen? Ook daar lijkt het niet op! Ook als vrienden weinig tijd met elkaar doorbrengen, beïnvloeden ze elkaar net zo sterk.

Geen verklaring, wel een idee

Waardoor kunnen de onderzoeksresultaten dan wel worden verklaard? De onderzoekers hebben geen onomstotelijke verklaring, maar wel een idee. Ze veronderstellen dat vriendschappen van invloed zijn op de sociale normen van mensen. Met andere woorden: als er veel stevige mensen in je omgeving zijn, dan stel je je normen van een ‘normaal’ of ‘aanvaardbaar’ lichaamsbeeld bij. Dan accepteer je het dus gemakkelijker als je zelf ook dikker wordt.

Besmettelijk overgewicht

De besmettelijkheid van overgewicht werd enige dagen na de publicatie van het besproken onderzoek ook nog eens op een andere manier belicht. Wetenschappers van onder meer de Rijksuniversiteit Groningen ontdekten dat onze hersenen, wanneer ze geconfronteerd worden met dikke mensen, hun gewicht registreren als een teken van ziekte. Volgens de onderzoekers activeert de aanblik van dikke mensen ons immuunsysteem. Deze reactie is vergelijkbaar met de reactie van hersenen op vijandige virussen of bacteriën of met de misselijkheid die je kan overvallen als je bedorven voedsel eet. De hersenen zien de dikkerd als een bedreiging en dat leidt tot een negatieve houding en het mijden van contact.
Blijkbaar wisten onze hersenen dus al langer dat sociaal contact met dikkerds niet zonder risico is…

Door dik en dun

Betekent dat dus dat we onze lijvige vrienden maar beter de deur kunnen wijzen? Nee hoor! Zet nooit zomaar je vrienden aan de kant. Vrienden hebben is namelijk heel gezond. Meerdere wetenschappelijke studies hebben dat inmiddels aangetoond. Kijk bijvoorbeeld maar eens hier. Een Australische studie wees uit dat mensen met een sterk netwerk van vrienden en bekenden, statistisch gezien meer kans hebben om langer te leven.
Samen met je vrienden op dieet lijkt een beter idee. Dat werkt waarschijnlijk nog goed ook. Want, zo bleek eveneens uit het Amerikaanse onderzoek, ook afvallen is ‘besmettelijk’. Als jij kilo’s kwijtraakt, doen je vrienden dat ook. Vrienden? Die heb je door dik en dun…