EN  |  FR

Functional Foods (II): verzadigende voeding voor een vol gevoel

Wist je dat sporten verzadigend werkt? Weliswaar is het verzadigingseffect van korte duur, maar toch… Het is (nog) een goede reden om in plaats van een loopje naar de koekjestrommel te kiezen voor een blokje om (al dan niet naar het fitnesscentrum). Veel meer dan in de sport, is verzadiging een item in de voedingsindustrie. Verzadiging zou daar wel eens hét nieuwe sleutelwoord kunnen worden in de strijd tegen overgewicht. Maar wat is dat, verzadiging? En wat heeft de sporter daaraan? In deze miniserie over functional foods, besteden we deze keer aandacht aan deze veelbelovende trend in de voedingsmiddelenmarkt.

‘Naar begeerte, ten volle voeden’: zo luidt de omschrijving van ‘verzadigen’ in de Dikke Van Dale. Verzadigende producten, die lekker vullen, worden de trend. Nu associëren wij een verzadigende maaltijd algauw met ‘teveel eten’ en (dus) een ‘dikke buik’. Niet echt aantrekkelijk. Maar als een fabrikant in plaats van ‘vult lekker’ op de verpakking zet dat het product de trek stilt, klinkt dat al heel anders, niet? (‘Stilt de trek’ is dan ook de meest aansprekende verkoopboodschap, aldus onderzoek van DSM uit 2007.) Wat is het belang van verzadiging in relatie tot ons gewicht?

Het belang van verzadiging

Over de oorzaken van de huidige overgewichtepidemie lopen de meningen uiteen. Is het onze luie levensstijl, ons snackgedrag of zijn we in de afgelopen decennia gewoon veel meer gaan eten? Hoe het ook zit, vaststaat dat de meeste mensen tegenwoordig meer eten dan ze nodig hebben. Blijkbaar eten we ook als we onze onderhuidse energievoorraden al lang op ‘peil’ gebracht hebben. Zie hier een belangrijke oorzaak van de huidige overgewichtepidemie.
Producten die de honger temperen, zouden daarom wel eens een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de oplossing van dit probleem. Niet voor niets investeren wetenschappers en levensmiddelenfabrikanten fors in onderzoek op dit gebied. Dat levert veel kennis op, waar we je in deze miniserie over functional foods graag van laten proeven. Bovendien leidt dat tot de introductie van nieuwe producten in de schappen van je supermarkt. Volgens de Global New Products Database van het gerenommeerde onderzoeksbureau Mintel lanceerden voedingsmiddelenbedrijven in het eerste kwartaal van 2008 maar liefst 42 producten die een verzadigende werking claimden. In het eerste kwartaal van 2005 was dat er slechts één! (Bron: NutraIngredients.com)

Soorten verzadiging

Wetenschappers onderscheiden twee soorten verzadiging, die overigens onderling nauw met elkaar samenhangen: ‘satiation’ en ‘satiety’. Eerstgenoemde heeft betrekking op de stofwisselingsprocessen in je lichaam na een maaltijd. ‘Satiety’ is minder tastbaar; dat heeft te maken met het gevoel dat je hebt na een maaltijd (of tussen twee maaltijden). Dit gevoel wordt gereguleerd door bepaalde hormonen (zoals de hormonen ghreline en leptine) en het eiwit peptide YY. Deze stoffen stimuleren het gedeelte in de hersenen waar de honger en verzadiging geregeld worden (de hypothalamus) en op die manier wordt je honger aangewakkerd dan wel onderdrukt. Dit mechanisme schijnt vooral goed te functioneren bij jonge mannen. Naarmate je minder energie nodig hebt, werken die signalen minder goed. Daar hebben vooral vrouwen en ouderen last van.
Behalve door hormonale reacties van je lichaam, wordt het hebben van trek volgens het Voedingscentrum ook bepaald door een aantal andere factoren:

• het eten zelf (gewicht, volume, samenstelling);
• de omstandigheden (meer trek bij koud weer, minder trek tijdens lichamelijke inspanning (!));
• aangeleerd gedrag (als verstandelijke afwegingen over eten de honger- en verzadigingsgevoelens gaan domineren, denk aan afvallers).

Slechts 50 kilocalorieën minder…

Interessant is dat de hoeveelheid energie die voedingsmiddelen leveren, vrijwel niets te maken heeft met het verzadigende effect. Hierin schuilt ook de kracht van al het industriële en wetenschappelijke gesleutel aan de verzadigende werking van voedingsmiddelen. Door slimme keuzes in ingrediënten en door andere aanpassingen kan aan een bepaald voedingsmiddel dat energetisch niet verschilt van een bestaand voedingsmiddel, een groter verzadigend (al dan niet hormonaal) effect worden gegeven. Het resultaat is zonneklaar: daar eet je minder van. En dat is nodig om de overgewichtproblematiek aan te pakken.
Dat meent ook Wim Saris, hoogleraar human nutrition aan de Universiteit van Maastricht en corporate scientist bij DSM. Volgens de hoogleraar is het verschil tussen inname en gebruik van energie zo’n 100 kcal per dag. Gewichtsproblemen kunnen worden aangepakt door iedere dag 50 kcal minder in te nemen en 50 kcal meer te gebruiken voor lichamelijke inspanning. In zijn ogen moet de voedingsmiddelenindustrie zich richten op die reductie van de energie-inname met 50 kcal. Laten wij ons dan maar bezighouden met die extra verbranding van 50 kcal.
Over de initiatieven van de voedingsmiddelenindustrie op dit gebied lees je meer in de volgende delen van de serie over functional foods, dat over enkele weken verschijnt. Met de extra verbranding van 50 kcal hoef je daarop natuurlijk niet te wachten. Als je iedere dag een luttele tien minuten extra gaat fitnessen of wandelen, heb je die winst alvast binnen. En daarbij is nog niet eens rekening gehouden met het verzadigende effect van die lichaamsbeweging. Of met het gegeven, dat 1 kg spiermassa extra opbouwen de stofwisseling per dag 50-60 kcal hoger zet.


Wil je weten hoe lichaamsbeweging de trek stilt? Lees dan de resultaten van dit Britse onderzoek er eens op na. Hieruit bleek dat zowel duursport als krachtsport, net als voeding, een verzadigend effect heeft doordat ze de aanmaak van bepaalde ‘hongerhormonen’ beïnvloeden.

Dossier: