De warme beloften van infrarood-fitness
Pijnloos trainen, de dagen daarna minder spierpijn, met misschien zelfs nog meer resultaat. Zeg maar: no pain, more gain. Dat is de belofte van infrarood-fitness, een nieuwkomer in de luxere segmenten van de fitness- en wellnessindustrie.
Als je nog niet bekend bent met infrarood-fitness, kun je misschien even googelen op ‘infrared light training’ of ‘infrared fitness’. De zoekmachine produceert dan links naar websites van meestal wat meer exclusieve fitnesscentra die cliënten de keuze geven om aan yoga, cardiotraining en soms zelfs krachttraining te doen onder lampen die infrarood licht afgeven. In Nederland laat de definitieve doorbraak van infrarood-fitness nog even op zich wachten, maar in de Verenigde Staten kunnen geïnteresseerden al bij vele honderden fitness- en wellnesscentra terecht.
Infrarood-fitness is voortgekomen uit een internationaal wetenschappelijk onderzoekstraject dat is begonnen in het Hongarije van de jaren zestig van de vorige eeuw. In dat land en die periode begon de Hongaarse arts Endre Mester te experimenteren met de toen nog nieuwe medische lasertechnologie.
Genezen met laserlicht
Mester begon die experimenten omdat hij vermoedde dat rood en infrarood licht misschien kanker in de hand kon werken. Rood licht en infrarood dringen diep door in cellen en weefsels, dus dat idee was nog niet zo raar. Maar Mester kwam vooral positieve effecten tegen. In één van zijn eerste experimenten schoor Mester bijvoorbeeld muizen kaal en bestraalde hij de huid van de beestjes met rood laserlicht. Als gevolg daarvan kregen de muizen sneller hun vacht terug.
Later ontdekte Mester in andere dierstudies dat wonden sneller genazen door rood licht. Hetzelfde was het geval met beschadigde spieren.
De proeven van Mester stonden aan het begin van wat later low level laser therapy ging heten. Een andere naam daarvoor is photobiomodulation. Mester overleed in 1984, maar daarna is de interesse van producenten van medische apparatuur, wetenschappers en artsen in het medische gebruik van rood en infrarood licht alleen maar gegroeid. Vooral na 2000 gingen de ontwikkelingen erg snel. Nu zijn er zelfs meerdere wetenschappelijke tijdschriften die zich, in navolging van de Hongaarse arts, volledig richten op de geneeskrachtige effecten van laserlicht.
In 2000 verscheen er in de wetenschappelijke databank van PubMed welgeteld 1 wetenschappelijk onderzoek naar fotobiomodulatie. In 2024 verschenen er duizend studies.
Toen de wetenschappelijke interesse begon toe te nemen, verschenen er ook steeds meer medische roodlicht- en infrarood-lasers in de behandelkamers van artsen en fysiotherapeuten. De meeste artsen zijn het er ondertussen wel over eens dat behandeling met die lasers versleten gewrichten en geblesseerde schouders minder pijnlijk maken en soms ook de genezing van blessures konden versnellen.
Volgens sommige wetenschappers werkt rood licht en vooral infrarood licht doordat het in de mitochondria van de cel – zeg maar: de energiecentrales van de cel die voedingsstoffen omzetten in energie – het eiwit cytochroom C-oxidase activeert. Daardoor kunnen cellen meer van het energiefosfaat ATP aanmaken. Beschadigde pezen en gewrichten kunnen daardoor versneld herstellen.
Hetzelfde proces zet ontstekingsreacties een tandje lager. Dat gebeurt zo ongeveer overal in het lichaam – in de longen, de hersenen, maar ook in beschadigde gewrichten en in spieren die een flinke training achter de rug hebben. Voor al die fraaie effecten is de dosering trouwens cruciaal. Te weinig licht werkt niet, te veel licht werkt averechts.
Meer spierkracht door infrarood?
Hoewel de behandeling van blessures met lasers de ene keer wel effect sorteert en de andere keer niet, is zij al wel geaccepteerd. Ondertussen zijn sportwetenschappers een stap verder gegaan. Zij vragen zich af of ze de sportprestaties van gezonde atleten kunnen verbeteren door infrarood licht. In 2010 beschreven Braziliaanse wetenschappers hoe ze de biceps van proefpersonen bestraalden met infrarood laserlicht – en tot hun verbazing zagen dat die proefpersonen daarna 15 procent meer reps konden maken.
Langerdurende behandeling met infrarood licht werkt ook, blijkt uit een ander Braziliaans onderzoek. In dat onderzoek trainden proefpersonen gedurende 12 weken hun benen op een leg-pressmachine. Het gewicht dat de proefpersonen nog net 1 keer omhoog konden duwen nam toe met 26 procent. Bestraalden de onderzoekers de benen van de proefpersonen na elke workout ook nog eens met infrarood laserlicht, dan nam de 1RM toe met 55 procent.
Het klinkt sensationeel, maar het was een klein onderzoek. Volgens de statistiek was er weinig verschil tussen de progressie van de twee groepen. Er zijn ook studies waarin infraroodlasers weinig te bieden hebben aan gezonde sporters. Er zijn ook paar onderzoeken verschenen waarin gezonde teamsporters, hardlopers en krachtsporters niet fitter of sterker werden door behandelingen met infraroodlasers.
In zulke situaties moeten meta-analyses uitkomst brengen. In meta-analyses voegen wetenschappers de uitkomsten van alle studies samen en analyseren die opnieuw. In dit geval helpen die metastudies ons niet veel verder. Volgens die meta-studies hebben infraroodlasers weliswaar positieve effecten bij krachtsporters, maar zijn die effecten jammer genoeg statistisch niet erg overtuigend.
Als onderzoekers straks nog een meta-analyse doen en nog een onderzoek moeten meenemen met een regelrechte teleurstellende uitkomst, moeten ze dus misschien concluderen dat gezonde en fitte krachtsporters niets aan infraroodlasers hebben.
Infrarood sauna
Toch blijven bewegingswetenschappers geloven in de toegevoegde waarde van infrarood licht. In Japan, waar kaatsu - krachttraining in combinatie met tijdelijk dichtgeknepen bloedvaten - een niche in de fitnessindustrie heeft veroverd, proberen onderzoekers bijvoorbeeld om die methode te combineren met infrarood licht. De eerste resultaten zijn voorzichtig positief.
En dan zijn er natuurlijk nog andere manieren dan lasers om infrarood en rood licht toe te dienen. Japanse wetenschappers experimenteerden bijvoorbeeld met microgolven die de temperatuur van spieren met 8-9 graden verhogen. Als proefpersonen 20 minuten later gaan krachttrainen, zien de onderzoekers in hun spiercellen ongewoon veel anabole activiteit. Of dat ook leidt tot meer kracht en spiermassa, moeten we nog maar afwachten.
Onderzoekers van China Institute of Sport Science beproefden weer een andere methode. Zij lieten teamsporters gedurende 14 dagen elke avond een half uur liggen onder een soort zonnebank die geen ultraviolet afgaf, maar krachtig rood licht. Door die behandeling sliepen de sporters beter, waarschijnlijk doordat hun lichaam meer melatonine produceerde. Bovendien werden de sporters fitter, misschien door een verbetering van de slaap, of misschien mogelijk door een direct effect op de spieren. De afstand die de sporters bij de Coopertest konden afleggen nam in ieder geval toe met 12 procent. Bij proefpersonen die een placebobehandeling ondergingen, was sprake van een toename van slechts 6 procent.
In Europa hebben bewegingswetenschappers gekozen voor weer een andere benadering. In Finland, aan de universiteit van Jyväskylä, bestuderen onderzoekers het effect van infraroodsauna’s op atleten. In 2023 publiceerden ze een studie waarin sporters na een pittige krachttraining 20 minuten in een infraroodsauna van 43 graden moesten zitten.
In de dagen daarna rapporteerden de sporters minder spierpijn dan sporters die wel met gewichten hadden getraind maar niet in een sauna waren gaan zitten. De infraroodsauna verminderde ook de afname van de spierkracht pal na de krachttraining. De sporters zelf hadden het idee dat de infraroodbehandeling hun spierherstel versnelde.
Of de combinatie van krachttraining en infraroodsauna bij bodybuilders en andere krachtsporters spiergroei versnelt, weten we niet. Er is een ander Fins onderzoek, waarin sporters gedurende 6 weken krachttraining combineerden met sessies in de infraroodsauna. Door na elke workout nog eens 10 minuten in een infraroodsauna te zitten, bouwden de proefpersonen niet extra veel spieren op. Wel leek door het infrarode licht de explosieve kracht een beetje meer toe te nemen. Da’s interessant, maar wereldschokkend zijn deze uitkomsten natuurlijk niet.
Hooggespannen verwachtingen
De filosofie achter infrarood-fitness is ontleend aan zo ongeveer alle soorten onderzoek die we in dit webbericht hebben besproken, zoals lasers met rood en infrarood licht en infraroodsauna’s. Daarnaast is er ook onderzoek waarover we het maar niet hebben gehad en waarin proefpersonen hun spieren verwarmden met een elektrische deken of gingen liggen in een verwarmde slaapzak.
Die studies laten zien dat training aangenamer, makkelijker en met minder pijn verloopt als sporters zich tegelijkertijd laten bestralen door infraroodlampen, claimen artikelen op de website. Tegelijkertijd zouden cliënten die een paar tientjes over hebben voor een infrarood-workout ook nog eens sneller resultaat boeken. Nogmaals, dat is de claim.
Neem je de moeite om al die studies te lezen, dan kom je echter tot de conclusie dat de toegevoegde waarde van infrarood licht echter subtiel en klein is. Bovendien is niet duidelijk of die studies ook iets zeggen over het effect van trainen in een prijzig infrarood-fitnesscentrum. Een laser is iets anders dan een infraroodlamp aan het plafond.
Desondanks zal de infraroodtrend ongetwijfeld ook aanslaan in Nederland. Ook hier is het fitness-segment verzadigd en zoeken slimme ondernemers naar manieren om zich van hun concurrenten te onderscheiden. Maar of ze met hun infrarood-fitnesscentra ook iets toevoegen aan het aanbod waar gezonde fitnessfanaten en bodybuilders iets aan hebben? We vragen het ons af.