EN  |  FR

De lasten van de lust: anabolen & libido

Door Hans Wassink & Bart Coumans


Dag,

Je leest vaak dat anabolen je potentie verhogen, maar dat gebruik van anabolen je sex drive ook behoorlijk om zeep kan helpen, daar hoor je nooit wat van. En, trouwens, hoe leuk is een voortdurende stijve nu eigenlijk, helemaal?

Vriendelijke groeten,

W.

Beste W.,

Ja, daar zeg je zo wat. Voortdurend gedreven worden door een torenhoog libido is misschien wel net zo weinig aantrekkelijk als een volledig ‘om zeep’ geholpen sex drive (libido is een mooi Latijns woord voor zin in seks of geslachtsdrift). Toch wordt het eerste – zeker voor mannen – vaak gezien als hét kenmerk van de echte man, die een leider en een doener is. Zulke mannen staan stijf van de testosteron en vormen het voorbeeld waar iedere man maar al te graag aan zou willen voldoen. Mannen, testosteron en libido, het lijkt wel om een en dezelfde dingen te gaan.

De aard van het beestje

Sinds de oudheid is bekend dat de testikels nodig waren voor de ontwikkeling en behoud van de mannelijke kenmerken. De filosoof Aristoteles beschreef als eerste de veranderingen bij een haan na het verwijderen van de zaadballen. Die haan voelde zich natuurlijk niet kiplekker: hij kraaide minder, de kam en lellen gingen hangen en waren minder fel rood gekleurd, hij werd dikker én er ontbrak natuurlijk het ‘gereedschap’ om de kippen in de ren van dienst te zijn. Jonge hanen op die manier behandeld werden niet geslachtsrijp maar slachtrijp, en dat was voor de pluimveehouder uiteraard een aangename ontdekking. Want, wat heb je anders aan een beest dat geen eieren legt en een hoop herrie maakt? Kapoenen, zoals gecastreerde hanen heten, werden een veel gevraagde lekkernij. Eenmaal gecastreerd overigens heet een dier plots anders, alsof het om een heel ander beest gaat. Gecastreerde stieren heten ossen, en ezels worden oen of kluns genoemd. Wie of wat zijn hanigheid verliest, kan kennelijk op weinig respect meer rekenen.

Het idee dat bij de aard van het beestje hormonen een belangrijke rol spelen, is ontstaan toen in 1849 de Duitse fysioloog Berthold de draad van de oude experimenten met jonge hanen weer oppikte. Verwijdering van de testikels zorgde voor een verkleining van de kam en verlies van kleur en seksueel gedrag. Wanneer de testikels in de buik werden geïmplanteerd dan bleven de hanen hanig (viriel). Deze kapoentest is lange tijd een belangrijk instrument geweest om de activiteit van mannelijke geslachtshormonen te testen. Het onderzoek naar testosteron, het belangrijkste mannelijke geslachtshormoon, kwam na een aanvankelijke opleving tientallen jaren stil te liggen omdat de fysioloog Brown-Séquard dacht hij het ‘geheim van de eeuwige jeugd’ had ontdekt, na zichzelf te hebben ingespoten met een extract gewonnen uit de testikels van een hond en een cavia. Hij schreef over zijn herwonnen kracht en vitaliteit in het gezaghebbende medische tijdschrift The Lancet, maar de effecten verdwenen snel en waren mogelijk zelfs meer toe te schrijven aan zijn verbeelding dan aan de werkelijkheid. Hij werd door collega’s uitgelachen en aan onderzoek naar ‘mannelijke hormonen’ durfde lange tijd niemand zich meer te wagen.
Enkele jaren voor de Eerste Wereldoorlog echter werd definitief aangetoond dat testikelextracten wel degelijk hormonale activiteit bezaten. Tussen 1920 en 1950 gingen de ontwikkelingen in het onderzoek naar androgenen, zoals de mannelijke geslachtshormonen genoemd werden, snel en braken de ‘gouden jaren’ van het ontdekken van de eigenschappen van anabole steroïden aan. Anabolen hielpen spiermassa vast te houden en op te bouwen, zieken en zwakken weer op de been te brengen en vitaliteit terug te geven of te schenken aan mensen die van nature of door ongeluk hormonaal onvoldoende waren ontwikkeld. De aard van het beestje werd bepaald door een groep hormonen en de patenten voor nieuw ontwikkelde synthetische anabole steroïden vlogen als hete broodjes over de toonbank.

Viagraficatie van de seks

Anabole steroïden zijn na die ‘gouden jaren’ aanbevolen voor zo’n beetje alles en nog wat, van bloedarmoede tot borstkanker tot gebrek aan eetlust, totdat de bijwerkingen beter in kaart werden gebracht. Maar Arnold Schwarzenegger, bijvoorbeeld, verwijst als hem in interviews gevraagd wordt naar zijn anabolengebruik, nog vaak naar die onschuldige jaren waarin volgens hem het slikken van de blauwe Dianabolletjes de gewoonste zaak van de wereld was. Daar kwam verandering in doordat men langzamerhand meer ervaring kreeg in de bijwerkingen die aan het gebruik van anabole steroïden kleven. Maar ook allerlei dopingschandalen, niet in de laatste plaats de zaak van Ben Johnson, die in 1988 positief werd bevonden op stanozolol, brachten een andere kijk op anabolen met zich mee. Het waren krachtige medicijnen die bedoeld waren voor de behandeling van specifieke aandoeningen en over het voorschrijven ervan moest niet al te makkelijk worden gedacht. Gebruik van anabolen in de sport was helemaal taboe.
Dat tij lijkt met de komst van Viagra® (Sildenafil) – eind jaren negentig - aardig aan het keren te zijn. Het medicijn dat de erectie bij mannen stimuleert en voor velen een uitkomst is, na jaren van moeizame en vaak pijnlijke behandelingen, heeft inmiddels een stevige reputatie opgebouwd als ‘party drug’ om de feestvreugde in bed te vergroten. Hoewel het prettig is dat geen man meer zonder stijve door het leven hoeft, wordt de actuele geslachtsdrift of libido niet door Viagra® ondersteund. En daar komen mannelijke geslachtshormonen weer om de hoek kijken. Het klimaat lijkt rijp om overal weer tekorten aan testosteron te zien en de term ‘andropauze’ op te voeren, het equivalent van de ‘menopauze’ bij vrouwen. De boodschap is dan meestal: biologisch ben je al vanaf je 30e en zeker vanaf je 40e rijp voor de schroothoop. Spiermassa verdwijnt als sneeuw voor de zon en je buik hangt voor je het weet halverwege de grond. Bij gezonde mannen is er echter geen sprake van zo’n abrupte verandering van het hormonale huishouden als bij vrouwen. Maar dat weerhoudt medische marketeers er niet van om de loftrompet over testosteronaanvulling te steken. In navolging van Viagra® verschijnen er tegenwoordig ook allerlei publicaties in populaire bladen over de mogelijkheden van het vergroten van het vrouwelijk libido door testosteronpreparaten. Immers, als er voor mannen – die hormonaal toch al zoveel minder te verduren hebben dan vrouwen – een heel arsenaal aan ‘levenskwaliteitsverhogende’ medicijnen voorgeschreven kan worden, waarom zouden vrouwen dan achter moeten blijven? Ga je in die logica mee, dan sta je voor je het weet aan de vooravond van een hormonale wapenwedloop tussen de seksen. Voorlopig wordt het gebruik van testosteron als libidohersteller nog in toom gehouden omdat er nog onvoldoende hard onderzoek is gedaan naar de veiligheid van dit soort medicijnen. En dan hebben we het nog over ‘therapeutische doseringen’ en niet over bodybuildingpraktijken.

Anabolen en libido

Verlies van libido en een overdreven heftige libido zijn onderwerpen die gebruikers van anabole steroïden sterk bezig houden. Het is een bijwerking die diep ingrijpt in het wel en wee van de bodybuilder, die in eerste instantie vooral kuurt om zijn kracht en spiermassa te vergroten en niet op sterke schommelingen in zijn libido zit te wachten. Want, alle indianenverhalen even daargelaten, een voortdurend aanhoudende geslachtsdrift is voor de meeste mensen toch meer een last dan een lust. Relaties – en zeker stabiele relaties – drijven niet op de kurk van een torenhoog libido. Vrouwen houden doorgaans niet van mannen die maar aan één ding denken en daar dan ook graag de buurvrouw, de vriendin van de buurvrouw en de nieuwe collega op het werk bij willen betrekken. Bovendien gaat die sterke geslachtsdrift vaak ook gepaard met verhoogde agressie, die niet alleen in de training wordt uitgeleefd. We schreven er eerder over in 2005 onder de titel The Anabolic Beast. De relatie tussen anabolen en agressie. De kans op een sterk verhoogde libido en agressie is het grootst bij het gebruik van androgene anabole steroïden, zoals Stromba of Anadrol, bijvoorbeeld. In sommige gevallen kan ook priapisme optreden, een langdurige en pijnlijke erectie, die alleen met medisch ingrijpen kan worden verholpen.
Verlies van libido is het andere uiteinde van het anabolenspectrum. Dit verlies, dat vaak verwacht wordt omdat gebruik van anabolen de eigen hormoonproductie kan lam leggen, wordt meestal geprobeerd te bestrijden door een kuur of een bepaalde manier af te bouwen en zogeheten ‘nakuren’ met middelen die de testosteronproductie weer moeten opstarten. Er circuleren op internet en in underground steroid handboeken allerlei kuurschema’s met combinaties van androgene/anabole steroïden die in de praktijk nuttig gebleken zouden zijn om dit soort problemen te voorkomen, maar vaak is het een kwestie van ‘hit and miss’ en valt er geen peil op te trekken. De waarheid is, dat het niet altijd simpel een kwestie is van de juiste combinaties van anabole en androge steroïden en de juiste nakuren. Mensen reageren vaak heel verschillend op een gelijke hoeveelheid van hetzelfde middel. Waar bij de een het libido omhoog schiet kan bij de ander de seksuele interesse ver onder het gemiddelde zakken.

Hormonen in balans

Het menselijk lichaam geeft altijd de voorkeur aan het vasthouden van het fijn uitgebalanceerde hormonale huishouden dat het in de loop van de evolutie heeft ontwikkeld. Het goochelen met anabole steroïden kan deze balans – homeostase genoemd – ernstig verstoren. Dat gebeurt zeker met de hoeveelheden die in bodybuilding gebruikelijk zijn, maar zoiets als libidoverlies kan ook al bij veel geringere hoeveelheden van een anabolicum optreden. Deca-durabolin (nandrolon) heeft bijvoorbeeld die reputatie en de term ‘deca-dick’ (gering libido en niet goed een erectie kunnen krijgen) schijnt in hardcore kringen ingeburgerd te zijn.
Een alternatief voor het verstoren van je hormonale systeem is het op een gezonde manier stimuleren van de anabole hormonen in je lichaam. Testosteron, groeihormoon, insuline en andere anabole hormonen kunnen tot grotere afgifte worden geprikkeld door intensieve training, herstel, gezonde voeding en goed getimede voeding rond de training (nutrient timing). In plaats van de pieken en dalen van het hormonale Lunapark waarin je belandt door het gebruik van anabole steroïden te trotseren, kun je met een hormonaal systeem in balans op alle terreinen, lichamelijk, psychisch en sociaal, een veel bevredigender leven leiden. Mannen én vrouwen vallen niet samen met testosteron of oestrogeen, hoe belangrijk die voor een goede gezondheid ook zijn. Voor een evenwichtig seksueel leven is meer nodig dan een goed gevulde medicijnkast.

Sport & Fitness 149, november/december 2008