EN  |  FR

Kijk uit voor cortisol

Het zijn hectische tijden. Wetenschappers spreken over ‘staccatocultuur’, ‘meerkeuzemaatschappij’ of ‘veeleisende samenleving’. Een mens moet tegenwoordig van alles en nog wat, met de zakjapanner en de agenda in de aanslag. In het postmoderne leven ligt het stresshormoon cortisol dan ook voortdurend op de loer om in ‘aderen en ingewanden’ onrust te zaaien. Over het effect van cortisol op lijf en leven.

Het stresshormoon cortisol

Het stresshormoon cortisol is een hormoon dat wordt afgegeven door de bijnieren. Het zijn kleine klieren die tegen de nieren aanliggen. Belangrijke functies zijn: de regulatie van de bloeddruk en cardiovasculair functioneren, maar cortisol speelt ook een rol bij de stofwisseling van koolhydraten, eiwitten en vetten. De cortisolproductie stijgt in alle gevallen waarin het lichaam bedreigt wordt, zoals ziekte, verwonding, operaties, extreme temperaturen, acute stress, langdurige onmachtgevoelens, depressie en te hard trainen.

Bij een verhoogde afgifte van cortisol worden spiereiwitten afgebroken tot aminozuren, die vervolgens door de lever weer worden opgebouwd voor energieverbruik. Dit proces heet gluconeogenese (‘nieuwe glucose maken’) en het doet de bloedsuikerspiegel stijgen, vooral om de hersenen van glucose te voorzien, aangezien dat de enige brandstof is die de hersenen kunnen benutten. Tegelijkertijd schroeven andere weefsels in het lichaam hun glucoseconsumptie terug.

Cortisol zorgt verder voor een verhoogde vrijmaking (afbraak) van vetten uit het vetweefsel om de spieren van energie te voorzien. Op de lange duur kan een verhoogde cortisolspiegel – en dan niet zozeer in het bloed maar in het vetweefsel zelf – gepaard gaan met een verhoogde energie-inname en vetopslag rond het middel. Het is bekend dat vetopslag rond het middel, de zogenoemde andro-abdominale vetopslag, ongezonder is dan vetophoping elders op het lijf.

Het lichaam beschikt over een uitgebreid terugkoppelingssysteem om de cortisolproductie binnen de perken te houden. Hiervoor zijn de voorkwab van de hypofyse en de hypothalamus verantwoordelijk. Beiden zijn belangrijke orgaantjes gelegen in de hersenen, die respectievelijk het hormoon ACTH (adrenocorticotroop hormoon; adren = bijnier, cortex = schors) en CHR (corticotroop releasing hormoon) afgeven en bij een bepaalde grens de productie weer minderen. Bij langdurige stress echter, raakt dit systeem danig verstoord en rijst de cortisolproductie de pan uit.

Cortisol onder controle

Het zal duidelijk zijn, als er spiereiwitten worden afgebroken is dat voor de hardtrainende natural natuurlijk geen goede zaak. Voldoende rust, goede voeding, matig gebruik van alcohol en vooral ook het actief bij de kop vatten van problemen houden de cortisolproductie binnen aanvaardbare grenzen. Vage vermoeidheidsverschijnselen, prikkelbaarheid, je niet kunnen concentreren en verhoogde emotionaliteit zijn doorgaans goede graadmeters voor hoge cortisolspiegels.

Extra maatregelen voor de verlaging van cortisol zijn: terugbrengen van de trainingsbelasting, snelle koolhydraten tijdens en/of na de training, verminderde consumptie van koffie en het laten liggen van supplementen als guarana, Siberische ginseng, Ma Huang, efedrine en andere opjagende stoffen die in het ‘party circuit’ populair zijn. Als er dan toch ‘ontspannen’ moet worden zijn vissen, een lange boswandeling en diverse vormen van massage betere alternatieven. Een ‘prettig gesprek’ met familie en vrienden wil ook nog wel eens helpen.

Dossier: