Nederlands Anabolenonderzoek

Door Remco Tevreden en Rens van Kleij

Bij de diverse voorlichtingsactiviteiten over steroïden baseert het NeCeDo zich op wetenschappelijke onderzoeken, om zo betrouwbare informatie te kunnen geven. Ditmaal willen we iets dieper ingaan op een onderzoek van Nederlandse bodem. Sportarts Fred Hartgens, werkzaam bij het NeCeDo, heeft (in samenwerking met de Universiteit van Maastricht) onderzoek verricht naar de effecten van Androgene Anabole Steroïden (AAS) op de lichaamssamenstelling en het hart- en vaatstelsel van krachtsporters. Hierbij heeft hij zich specifiek gericht op de vraag of er een relatie bestaat tussen de toegediende dosering van AAS en de waargenomen effecten en bijwerkingen, alsook welke rol de lengte van de kuur hierbij speelt. De resultaten van de diverse deelonderzoeken staan beschreven in het proefschrift 'Androgenic-anabolic steroïd use in strenght athletes; effects on body composition and cardiovasculair system'.

Wereldwijd is het nu zo langzamerhand wel bekend dat doping bij (te) veel sportonderdelen wordt gebruikt en dat dit niet alleen voor topsporters geldt. Verschillende onderzoeken hebben ertoe bijgedragen dat men besefte dat het dopinggebruik onder (recreatieve) krachtsporters/ bodybuilders groot was. Zo was een van de resultaten van het onderzoek met de titel 'Een verkennend onderzoek naar het gebruik van prestatie verhogende middelen bij jonge mensen' (NeCeDo i.s.m. TNO) dat 6,4% van de sportschoolbezoekers ooit dopinggeduide middelen heeft gebruikt. Daarnaast staat in het onderzoek 'Handel in Doping' van het NeCeDo dat er jaarlijks ongeveer 200 miljoen gulden omgezet wordt in de illegale handel van anabole steroïden.
Dit in combinatie met een behoefte aan meer informatie over effecten en bijwerkingen van steroïdengebruik was voldoende reden voor het NeCeDo om meer onderzoek te doen. Het onderzoek werd met name gericht op de verschillende effecten die steroïden op het lichaam hebben.

Er werd gekozen om een aantal vragen op te stellen waar aan de hand van de resultaten van het onderzoek antwoord op gegeven diende te worden. Deze waren onder andere:
1. Welke effecten hebben AAS op de lichaamssamenstelling wat betreft spieromvang en vetmassa?
2. Welke effecten hebben AAS op het hart en vaatstelsel?
3. Welke verschillen worden waargenomen tussen een kuur met hoge doseringen AAS in vergelijking met een kuur met een lage dosering?
4. Bestaat er een relatie tussen de duur van de kuur en de waargenomen effecten en bijwerkingen?

Methode onderzoek

Om antwoord te geven op bovenstaande vragen zijn er twee studies gedaan met als proefpersonen bodybuilders, gewichtheffers, powerlifters en andere krachtsporters, allemaal mannen.

In studie 1 onderzocht Fred Hartgens 16 sporters die 8 weken lang nandrolon decanoaat (200 mg per week) via een injectie toegediend kregen. Dit is de hoogste dosering die een arts aan een patiënt mag toedienen voor de behandeling van een afwijking (zoals slecht werkende nieren).
In studie 2 werden 35 mannen onderzocht, die gedurende 8, 12 en 16 weken zelf AAS gebruikten en toedienden. Deze personen hadden voor het onderzoek 3 maanden lang geen dopinggeduide middelen gebruikt. Ze gebruikten allemaal een kuur die ze zelf hadden samengesteld. De middelen (zowel pillen als injecties) hadden ze zelf op de zwarte markt gekocht. Deze groep stackten de steroïden allemaal waarbij er in het merendeel van het gevallen minstens 4 steroïden werden gepakt. De greep uit de middelen levert namen op als Testoviron®, Parabolan ®, Deca-durabolin®, Primobolan®, Boldane®, Clenbuterol, Undestor®. Er zaten ook een paar heavy users tussen die in totaal 8 verschillende steroïden
Elke persoon werd minstens drie keer onderzocht, te weten voor het begin van de kuur, na 8 weken kuren en 6 weken nadat de proefpersonen gestopt waren met steroïdengebruik. Daarnaast werden de sporters die langer dan 8 weken kuurden nogmaals aan het eind van hun kuur onderzocht.We zullen hieronder de belangrijkste resultaten van de studies bespreken.

Effecten steroïden op de lichaamssamenstelling

Bij de eerste groep (8 weken nandrolon) bleek dat het totale lichaamsgewicht gemiddeld met 2,6 kg gestegen was en dat de vetvrije massa met 3,5 kg is toegenomen. Hieruit kun je concluderen dat de spieren groter zijn geworden en dat de vetmassa veel minder is geworden. Bij de tweede groep (de heavy users) werd een toename van het totale lichaamsgewicht met 4,4 kg en de vetmassa met 4,5 kg gemeten. Dit is te verklaren door de hogere doses steroïden.

Effecten steroïden op de hartfunctie

Het hart heeft natuurlijk een belangrijke functie bij het voorzien van bloed aan de diverse weefsels en spieren in het lichaam. Het hart kun je zien als een pomp die elke seconde ervoor zorgt dat de bloedcirculatie op dreef blijft. Een goed functionerend hart is mede te bepalen aan het aantal hartslagen per minuut, de hoeveelheid bloed die het hart per slag uitpompt, het aantal bloedvaten dat in het weefsel (of spieren) zit en de gesteldheid van de bloedvaten. Het hart van de proefpersonen is met een echocardiograaf onderzocht. Hieruit is gebleken dat AAS toediening niet tot waarneembare veranderingen van de hartgrootte en de hartfunctie leidden, en geen effect hadden op de kracht waarmee het hart het bloed rondpompt. Dit werd bij beide groepen waargenomen.

Ga nou niet denken, dat alle verhalen die je hebt gehoord over de schadelijkheid van steroïden op het hart meteen als fabeltjes kan bestempelen. Onderzoeken op dieren hebben namelijk duidelijk aangetoond dat steroïden invloed hebben op de hartspiercel. De onderzoekers concluderen dan ook dat een kuur met anabolen aanvankelijk alleen tot microscopisch kleine beschadigingen leidt. Omdat echocardiografie dergelijke minuscule beschadigingen niet kan opsporen, mag je niet concluderen dat er niets met je hart gebeurt tijdens het gebruik van AAS. 

Effecten steroïden op de vetten in het bloed

Zoals menigeen al in de 'Drug Info, harde feiten over doping' heeft kunnen lezen beïnvloedt het gebruik van anabolen de samenstelling van het cholesterol in het bloed. Cholesterol is opgebouwd uit LDL (Low Density Lipoproteïn) cholesterol en HDL (High Density Lipoproteïn) cholesterol. HDL-cholesterol is een stof die vetten in de bloedvaten afvoert naar de lever. LDL-cholesterol doet precies het tegenovergestelde: Het brengt vetten van je lever naar de wanden van je bloedvaten. Het HDL-cholesterol wordt daarom ook wel het "goede" cholesterol genoemd en LDL-cholesterol het "slechte". Het HDL-cholesterol voorkomt onder meer vetafzettingen in de slagaders, inclusief de kransslagaders. De kransslagaderen voorzien het hart van bloed en zorgen er dus voor dat het hart zijn werk kan doen. Wanneer er teveel vet in de kransslagaderen ophoopt, slibben ze dicht. Dit kan een hartinfarct tot gevolg hebben. Soortgelijke problemen kunnen ook aan de slagaders van hersenen en onderlichaam plaats vinden. Het HDL-cholesterol beschermt de mens dus onder andere tegen het dichtslibben van bloedvaten.

Bij gezonde mensen ligt de concentratie van het 'goede' HDL-cholesterol gemiddeld op 0,9 mmol per liter bloed. De groep nandrolon-gebruikers gaven geen wezenlijke veranderingen in het HDL-cholesterol tijdens hun kuur met nandrolon. Bij de tweede groep (de heavy users) daalde het HDL-cholesterol tot gemiddeld 0,4 mmol per liter. De gemeten HDL bleek bij de tweede groep 6 weken nadat er al gestopt was met kuren nog steeds niet terug te zijn gegaan naar het oorspronkelijk niveau, maar zat op 0,7 mmol per liter. Daarnaast bleek dat de groep die zelf hoge doseringen had genomen langzamer herstelden dan de rest.

Effecten van langere kuren

Het blijkt uit dit onderzoek dat 12 tot 16 weken kuren in vergelijking tot een kuur van 8 weken GEEN EXTRA effect heeft op het lichaamsgewicht, de vetvrije massa, de maten van de verschillende spieren, het hart of het cholesterol in het bloed. Althans, voor wetenschappers zijn de verschillen te gering om interessant te zijn. Toch vinden we de verschillen wel noemenswaardig. Een zware kuur geeft blijkbaar een beperkte hoeveelheid meer spiermassa. Diegenen die langer kuren verliezen net zo snel de toename in spiermassa als ieder ander gebruiker. Maar, de bijwerkingen en daarmee de risico's voor de gezondheid blijven veel langer aanwezig, het herstel duurt dus bij de heavy users langer.

Concluderend kunnen we stellen dat het stacken van AAS (gebruik van meerdere steroïden tegelijk) wel leidt tot een grotere spiermassa dan als je alleen nandrolon gebruikt. Als je je hart tijdens een kuur met AAS laat onderzoeken met een echocardiografie, geeft een goede uitslag geen zekerheid dat de anabolen je hart niet beschadigd hebben.  Door het gebruik van steroïden kan het cholesterol in het bloed haar werk (verwijderen van vetten) niet goed meer doen. En de bijwerkingen bij de heavy users zullen minder snel herstellen. Als laatste blijkt dat het langer kuren NIET leidt tot meer en/of grotere veranderingen in de spieren. En de toename in spieromvang kan zeker niet langer worden vastgehouden als je langer gaat kuren. Zoals je ziet geeft dit onderzoek een goede weergave van de effecten van steroïden bij verschillende gebruikers.

Sport & Fitness 106, september/oktober, 2001